آلرژی دارویی چیست؟ علل، علائم و درمان

آلرژی دارویی یک پاسخ ایمنی غیر طبیعی و اغراق آمیز به یک دارو است. بر خلاف عوارض جانبی رایج، که می‌تواند بر هر فردی که دارو را مصرف می‌کند، تأثیر بگذارد، آلرژی دارویی به طور خاص شامل تشخیص سیستم ایمنی دارو به عنوان یک ماده مضر و واکنش در برابر آن می‌شود. در این مقاله به توضیحاتی راجب علل علائم و درمان آلرژی دارویی میپردازیم.

آشنایی با آلرژی دارویی

این نوع آلرژی یک حساسیت به نوع خاصی از دارو است. به طوری که سیستم ایمنی بدن که با عفونت و خطرات بدن مبارزه می کند، نسبت به نوع خاصی از دارو ها واکنش نشان داده و احساس خطر می کند. این واکنش با علائمی مانند کهیر ، تب و یا اختلال در تنفس همراه است.

در بین انواع آلرژی ها ، حساسیت به دارو چندان شایع نیست و تنها 5 تا 10 درصد از واکنش های دارویی را شامل می شود و مابقیه واکنش های موجود می تواند از عوارض خود داروی مصرفی باشد. در هر صورت باید اطلاعات کافی داشته باشید که بدن شما نسبت به چه دارویی آلرژی دارد و در مقابل برای پیشگیری و درمان آن چه کاری باید انجام شود.

آلرژی دارویی چرا رخ می دهد؟

سیستم ایمنی بدن به نوعی طراحی شده است که از بدن در مقابل خطرات بیرونی و بیماری ها محافظت می کند. در این روند مشکلات بیرونی اعم از ویروس ها، باکتری ها و یا دیگر عاملان بیماری شناسایی شده و با آن ها مبارزه می شود . حال در آلرژی دارویی ، سیستم ایمنی بدن مواد جدیدی که وارد بدن می شود را مهاجم تشخیص داده و خود را برای مبارزه با آن آماده می کند .

در این حالت بدن آنتی بادی تولید کرده و به داروهای وارد شده حمله می کند. آنتی بادی ها پروتئین های مهمی هستند که برای مقابله با عوامل مزاحم خارجی تنطیم می شوند.

آلرژی به دارو می تواند با اولین مصرف رخ دهد و یا بعد از اینکه بارها بدون مشکل از دارو استفاده شده، خود را نشان دهد. این واکنش ، پاسخی است که سیستم ایمنی بدن نسبت به ورود یک مهاجم نشان می دهد که به صورت کهیر، تب و یا مشکلات تنفسی خود را نشان می دهد.

داروهای رایجی که باعث آلرژی می شوند

برخی از داروها بیشتر با واکنش های آلرژیک همراه هستند، از جمله:

– آنتی بیوتیک ها: پنی سیلین و سایر آنتی بیوتیک های بتالاکتام مقصرهای مکرر هستند.
– داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن می توانند باعث آلرژی شوند.
– ضد تشنج: داروهایی مانند فنی توئین و کاربامازپین.
– داروهای شیمی درمانی: این داروها که در درمان سرطان استفاده می شوند، می توانند واکنش های آلرژیک ایجاد کنند.
– آنتی بادی های مونوکلونال: داروهای بیولوژیکی که برای درمان بیماری های مختلف از جمله بیماری های خودایمنی و سرطان ها استفاده می شود.

علائم آلرژی دارویی

علائم آلرژی دارویی می تواند از نظر شدت و نوع بسیار متفاوت باشد. آنها ممکن است بلافاصله پس از مصرف دارو یا چندین ساعت یا حتی چند روز بعد رخ دهند. علائم رایج عبارتند از:

علائم خفیف:

– بثورات: بثورات قرمز و خارش دار گسترده یک واکنش آلرژیک شایع است.
– کهیر: برآمدگی و قرمزی روی پوست که می تواند خارش و ناراحت کننده باشد.
– خارش: خارش عمومی بدون راش.

علائم متوسط:

– تب : تب خفیف تا متوسط ​​می تواند با علائم دیگر همراه باشد.
– تورم: تورم صورت، لب ها، زبان یا گلو ممکن است رخ دهد که ممکن است منجر به مشکل در تنفس شود.

علائم شدید:

– آنافیلاکسی: یک واکنش تهدید کننده زندگی که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. علائم شامل مشکل در تنفس، تورم گلو و زبان، ضربان قلب سریع، افت فشار خون و از دست دادن هوشیاری است.
– سندرم استیونز-جانسون (SJS): یک واکنش شدید پوستی است که می تواند باعث ایجاد تاول، لایه برداری پوست و زخم در غشاهای مخاطی شود.
– واکنش دارویی با ائوزینوفیلی و علائم سیستمیک (DRESS): واکنش شدیدی که می تواند باعث بثورات پوستی، تب، تورم غدد لنفاوی و آسیب به اندام های داخلی شود.

آیا آلرژی دارویی خطرناک است؟

این نوع آلرژی می تواند خطری برای بیمار نداشته باشد به طوری که بیمار به راحتی متوجه آن نمی شود و به حدی خفیف است که بیمار به صورت التهاب و یا تحریک ناچیز پوست ان را احساس می کند.

البته همیشه به این صورت نیست و این نوع آلرژی می تواند با خطرات جانی مانند آنافیلاکسی همراه باشد. آنافیلاکسی یک عکس العمل بسیار خطرناک برای بیمار است که بدن نسبت به یک دارو و یا یک عامل آلرژن از خود بروز می دهد. بیمار باید در نظر داشته باشد این واکنش می تواند تا 12 ساعت بعد از استفاده دارو نیز رخ دهد. این واکنش خطرناک با علائمی همراه است که در ادامه به توضیح آن می پردازیم:

• تپش قلب
• به سختی نفس کشیدن
• التهاب و ورم
• از دست دادن هوشیاری

بروز آنافیلاکسی می تواند بسیار خطرناک باشد و باید در زودترین حالت ممکن درمان شود در نتیجه اگر بعد از مصرف دارو علائمی را در خود مشاهده نموده اید به بهترین متخصص آلرژی مراجعه نمایید.

واکنش های آلرژیک در برخی داروها

برخی از داروها در اولین استفاده از آن ممکن است واکنش خطرناکی مانند آنافیلاکسی برای بدن به وجود آورند مانند : استفاده از مورفین، آسپرین و یا بعضی داروهای استفاده شده در شیمی درمانی . البته این نوع واکنش ها سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار نمی دهد و به صورت حقیقی نیست. اما همانند آنافیلاکسی درمان می شود و بسیار خطرناک شمرده می شود.

نحوه تشخیص آلرژی دارویی

تشخیص آلرژی دارویی شامل یک تاریخچه پزشکی کامل، بررسی علائم و گاهی آزمایشات خاص است. مراحل تشخیص ممکن است شامل موارد زیر باشد:

تاریخچه پزشکی:

– تاریخچه تفصیلی: پزشک در مورد داروهای مصرف شده، زمان بروز علائم و هرگونه واکنش قبلی به داروها سوال خواهد کرد.
– سابقه خانوادگی: سابقه آلرژی دارویی در خانواده ممکن است احتمال آلرژی را افزایش دهد.

معاینه فیزیکی:

– بررسی علائم: پزشک هر گونه علائم فیزیکی مانند جوش یا تورم را بررسی می کند.

تست های تشخیصی:

• – تست های پوستی: برای برخی داروها می توان آزمایش های پوستی را برای بررسی واکنش آلرژیک انجام داد. مقدار کمی از دارو روی پوست قرار می گیرد یا زیر پوست تزریق می شود و ناحیه مورد نظر برای واکنش مشاهده می شود.
• – آزمایش خون: آزمایش خون گاهی اوقات می تواند آنتی بادی های خاصی را که نشان دهنده واکنش آلرژیک است، شناسایی کند.
• – چالش دارویی: تحت نظارت پزشک، دوز کمی از داروی مشکوک تجویز می شود تا ببینیم آیا باعث واکنش می شود یا خیر.

عوارض دارویی با آلرژی دارویی چه فرقی دارد؟

آلرژی دارویی همان طور که ذکر شد چندان شایع نیست و عملکرد آن به گونه ای است که سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و واکنش منفی به دنبال دارد. در صورتی که سیستم ایمنی بدن همیشه درگیر نمی شود و ممکن است یک عارضه جانبی که به عملکرد دارو مربوط نیست ، مشاهده شود. این نوع عوارض در برخی داروها طبیعی است مانند داروی آسپرین که برای درمان درد کاربرد دارد اما ممکن است معده را تحت تاثیر عوارضی قرار دهد و یا داروی استامینوفن که یک نوع مسکن محسوب می شود اما ممکن است به کبد آسیب برساند.

درمان آلرژی دارویی

برای درمان حساسیت دارویی در ابتدا به شدت علائم توجه می گردد و درمان مطابق با آن در نظر گرفته می شود . در عکس العمل های شدید باید از مصرف داروی مورد نظر خودداری نمود و متخصص آلرژی از داروی حساسیت زا برای بیمار تجویز خواهد کرد.

درمان آلرژی ناشی از داروها نیازمند رویکرد چند جانبه است. در اینجا برخی از روش های درمانی اصلی برای آلرژی دارویی ارائه می شود:

1. تشخیص عامل آلرژی:
   • شناسایی دارویی که باعث آلرژی شده است با کمک پزشک بسیار مهم است.
   • انجام آزمایش های تخصصی مانند پوست تست یا آزمایش خون می تواند به تشخیص دقیق کمک کند.
2. اجتناب از داروی آلرژیزا:
   • پس از شناسایی دارو، باید از مصرف آن خودداری شود.
   • پزشک معالج باید داروی جایگزین مناسب را تجویز کند.
3. درمان علائم آلرژی:
   • در صورت بروز علائم آلرژیک، داروهای مناسب ضد-آلرژی مانند آنتی هیستامین ها تجویز می شوند.
   • کورتیکواستروئیدها نیز می توانند در کنترل علائم التهابی مفید باشند.
4. واکنش های شدید:
   • در موارد واکنش های آنافیلاکتیک، اپی نفرین (اپی پن) باید سریعاً تزریق شود.
   • مراقبت های اورژانسی و بستری در بیمارستان نیز ممکن است ضروری باشد.
5. پیشگیری آینده:
   • پزشک باید این دارو را در پرونده بیمار ثبت کند تا از مصرف مجدد آن در آینده جلوگیری شود.
   • آموزش بیمار درباره علائم و اقدامات اضطراری نیز مهم است.

در هر صورت، درمان آلرژی دارویی باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود. پیشگیری و مدیریت صحیح آلرژی ها بسیار حائز اهمیت است.

آیا آلرژی دارویی می‌تواند در آینده تغییر کند؟

بله، آلرژی دارویی می تواند در طول زمان تغییر کند. این تغییرات به چند عامل مرتبط است:

1. تغییرات سیستم ایمنی:
   • سیستم ایمنی بدن با گذشت زمان و پاسخ به محرک های مختلف می تواند تغییر کند.
   • این تغییرات می تواند باعث افزایش، کاهش یا حتی از بین رفتن آلرژی به یک دارو شود.
2. تماس مجدد با دارو:
   • در صورت مصرف مجدد یک دارو پس از مدتی، امکان تشدید یا تغییر واکنش آلرژیک وجود دارد.
   • این به تدریج می تواند باعث تغییر الگوی آلرژی شود.
3. پیری و تغییرات فیزیولوژیک:
   • با افزایش سن، پاسخ های ایمنی بدن ممکن است تغییر کند.
   • این امر می تواند باعث بروز یا تشدید آلرژی های دارویی در سنین بالاتر شود.
4. مواجهه با دارو های جدید:
   • معرفی داروهای جدید به بازار نیز می تواند منجر به بروز آلرژی های جدید شود.

بنابراین، آلرژی ها به طور کلی می توانند در طول زمان دچار تغییر شوند. مشاوره مداوم با پزشک و پایش دقیق می تواند به مدیریت مناسب آلرژی های دارویی کمک کند.

کلام آخر

با توجه به نکات ذکر شده آلرژی می تواند برای بیمار با خطرات مهمی همراه باشد که باید به علائم بعد از مصرف دارو توجه شود. البته داروها با برخی عوارض جانبی همراه هستند که این عوارض با ایجاد حساسیت متفاوت است . حساسیت ها، سیستم ایمنی را درگیر می کنند و عموما با علائم پوستی و یا اختلالات تنفسی همراه است که بهتر است با متخصص ایمونولوژی مشورت نمایید.