اگزمای دست یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی است که می‌تواند زندگی روزمره افراد را به‌طور جدی تحت تاثیر قرار دهد. این بیماری پوستی با علائمی مثل خشکی، ترک، قرمزی، التهاب و خارش شدید ظاهر می‌شود و ممکن است افراد را در انجام کارهای ساده مثل شستن ظرف یا لمس اشیا دچار مشکل کند. اگزما ممکن است در هر سنی و در هر فردی بروز پیدا کند، اما افرادی که زیاد با آب، مواد شوینده یا مواد شیمیایی سر و کار دارند، بیشتر در معرض آن هستند.
در این مقاله قرار است به زبان ساده و به‌طور جامع درباره علل، علائم، راه‌های پیشگیری، درمان‌های خانگی و دارویی، و سبک زندگی مناسب برای کنترل اگزمای دست صحبت کنیم تا اگر شما یا یکی از اطرافیانتان با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنید، بتوانید با آگاهی و آرامش با آن مقابله کنید.
اگزمای دست چیست؟
اگزمای دست نوعی التهاب مزمن یا حاد پوست دست است که با علائمی مانند خشکی، خارش، قرمزی، ترک خوردگی و گاهی تاول یا ترشح همراه می‌شود. این بیماری پوستی ممکن است به دلایل مختلفی مانند تماس مکرر با مواد شیمیایی، حساسیت به مواد شوینده، عوامل ژنتیکی یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند آتوپی ایجاد شود.
برای اطلاعات بیشتر و مشاوره با دکتر شهرام سیدی با شماره زیر در ارتباط باشید:
علت‌های بروز اگزمای دست
یکی از مهم‌ترین سوال‌هایی که افراد می‌پرسند این است که چرا دچار اگزما در ناحیه دست شده‌اند. در پاسخ باید گفت که علت واحد و مشخصی برای همه وجود ندارد. گاهی عوامل ژنتیکی در بروز آن نقش دارند و گاهی هم محرک‌های محیطی مثل تماس با مواد شیمیایی یا استرس باعث شعله‌ور شدن آن می‌شود. دلایل شایع اگزمای دست عبارت‌اند از:
- تماس مکرر با مواد شوینده قوی
- استفاده زیاد از ضدعفونی‌کننده‌ها و الکل
- خشکی شدید پوست به دلیل شست‌وشوی زیاد
- آلرژی به فلزات مثل نیکل یا کروم
- استفاده از دستکش‌های لاتکسی بدون آستر
- زمینه ارثی یا سابقه آتوپی (آسم، آلرژی یا تب یونجه)
- استرس و فشارهای روحی طولانی‌مدت
انواع اگزمای دست
بر اساس مکانیسم پاتوفیزیولوژیک، اگزمای دست به چند نوع مختلف تقسیم می‌شود:
- اگزمای تماسی تحریکی:
این نوع اگزما ناشی از تماس مستقیم و مکرر با مواد تحریک‌کننده نظیر شوینده‌ها، ضدعفونی‌کننده‌ها یا حلال‌های صنعتی است. - اگزمای تماسی آلرژیک:
در این نوع، پوست نسبت به ماده خاصی واکنش ایمنی نشان می‌دهد. این واکنش ممکن است نسبت به موادی مانند نیکل، برخی داروها یا رنگ‌های شیمیایی رخ دهد. - اگزمای آتوپیک:
این نوع در افراد با زمینه ژنتیکی ابتلا به آلرژی شایع است و ممکن است از کودکی آغاز شود و تا بزرگ‌سالی ادامه یابد. - اگزمای دیس‌هیدروتیک (تاولی):
با بروز تاول‌های کوچک، پر از مایع و خارش‌دار در نواحی کناره‌های انگشتان و کف دست مشخص می‌شود.
علائم بالینی اگزمای دست
علائم اگزمای دست بسته به شدت و نوع آن ممکن است متغیر باشد، اما معمولا شامل این موارد می‌شود:
- خشکی و ترک‌خوردگی پوست دست
- قرمزی و التهاب پوست
- خارش شدید، گاهی تا حدی که پوست زخم می‌شود
- تاول‌های کوچک و پر از مایع (در موارد شدید)
- پوسته‌پوسته شدن پوست
- درد یا سوزش به‌ویژه هنگام تماس با آب یا صابون
گاهی علائم خفیف هستند و فقط در زمستان یا هنگام تماس با شوینده ظاهر می‌شوند و گاهی هم به‌شکل مزمن و دائمی وجود دارند و حتی به درمان هم دیر پاسخ می‌دهند.
چه کسانی بیشتر در معرض اگزمای دست هستند؟
برخی مشاغل به‌طور طبیعی خطر ابتلا به اگزمای دست را افزایش می‌دهند، از جمله:
- پرستاران و پزشکان
- آرایشگران
- کارگران ساختمانی
- آشپزها و قنادها
- نظافت‌چی‌ها
- مادران خانه‌دار
همچنین افرادی که سابقه آتوپی دارند یا پوستشان ذاتاً خشک است، بیشتر مستعد این بیماری هستند.
تشخیص اگزمای دست
تشخیص اگزمای دست عمدتا براساس شرح‌حال دقیق، معاینه بالینی و در صورت نیاز، انجام آزمایش‌هایی مانند پچ‌تست برای شناسایی مواد حساسیت‌زا انجام می‌گیرد. در برخی موارد خاص، نمونه‌برداری از پوست نیز ممکن است برای رد سایر بیماری‌ها مانند پسوریازیس یا عفونت‌های قارچی ضرورت یابد.
چطور اگزمای دست را کنترل کنیم؟
درمان اگزمای دست با هدف کاهش علائم، کنترل التهاب و جلوگیری از عود بیماری انجام می‌پذیرد و شامل چند مرحله اصلی است:
۱. حذف یا کاهش تماس با مواد محرک و آلرژن‌ها
نخستین گام در درمان، شناسایی و حذف عوامل محرک مانند صابون‌های قوی، شوینده‌ها یا مواد حساسیت‌زا است. استفاده از دستکش مناسب، تغییر در سبک زندگی و انتخاب شوینده‌های غیرتحریک‌کننده از جمله اقدامات اولیه محسوب می‌شود.
۲. مرطوب‌سازی مداوم پوست
استفاده منظم از کرم‌های مرطوب‌کننده مخصوص پوست‌های حساس، نقش مهمی در بهبود و پیشگیری از تشدید اگزما دارد. مرطوب‌کننده‌ها باید پس از هر شست‌وشوی دست و پیش از خواب مورد استفاده قرار گیرند.
۳. داروهای موضعی و خوراکی
در موارد متوسط تا شدید، استفاده از کرم‌ها یا پمادهای کورتونی تحت نظر پزشک، درمان اصلی محسوب می‌شود. در صورت عدم پاسخ به داروهای موضعی، پزشک ممکن است داروهای خوراکی ضدالتهاب، آنتی‌هیستامین یا حتی داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی تجویز نماید.
۴. نوردرمانی (فتوتراپی)
در موارد مزمن و مقاوم به درمان، نوردرمانی با اشعه UVB ممکن است به کاهش علائم کمک کند.
بیشتر بدانید : آیا اگزما واگیردار است ؟
راهکارهای پیشگیری از عود اگزمای دست
پیشگیری از عود اگزمای دست نیازمند پایبندی مداوم به یک سبک زندگی سالم و رعایت موارد زیر است:
- شناسایی و پرهیز از تماس با مواد محرک
- استفاده از مرطوب‌کننده مناسب به‌صورت روزانه
- محدود کردن تماس مستقیم با آب و شوینده‌ها
- پوشیدن دستکش هنگام انجام فعالیت‌های خانه یا شغلی
- استفاده از صابون‌های بدون عطر و مواد شیمیایی
- کنترل استرس از طریق ورزش منظم و تکنیک‌های آرام‌سازی ذهن
- مشاوره با پزشک در صورت بازگشت علائم یا عفونت‌های ثانویه
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت ابتلا به اگزمای دست، برخی علائم و شرایط وجود دارند که نشان‌دهنده نیاز فوری به بررسی تخصصی توسط پزشک هستند. مراجعه به پزشک در زمان مناسب، از پیشرفت بیماری، بروز عوارض ثانویه و کاهش کیفیت زندگی جلوگیری می‌کند. موارد زیر از جمله نشانه‌هایی هستند که در صورت بروز آن‌ها، مشاوره با پزشک متخصص پوست ضرورت دارد:
- تشدید علائم با وجود مراقبت‌های خانگی
اگر با وجود استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده، پرهیز از عوامل محرک و رعایت نکات مراقبتی، علائم بیماری نه‌تنها بهبود نیافته بلکه بدتر شده‌اند، مراجعه به پزشک ضروری است. - خارش شدید و مداوم
خارش شدید که باعث اختلال در خواب، تمرکز یا فعالیت روزمره شده باشد، نیازمند بررسی دارویی و تخصصی است. - ترشح یا بوی نامطبوع از پوست دست
وجود ترشح زرد، سبز یا بدبو از نواحی ملتهب می‌تواند نشانه‌ای از عفونت باکتریایی باشد که به درمان آنتی‌بیوتیکی نیاز دارد. - بروز تاول، زخم یا ترک‌های عمیق
ایجاد تاول‌های دردناک، زخم‌های باز یا ترک‌های عمیق روی پوست، احتمال عفونت یا نوع خاصی از اگزما مانند اگزمای دیس‌هیدروتیک را افزایش می‌دهد. - درگیری سایر نواحی بدن
اگر اگزمای دست به نواحی دیگر مانند بازو، صورت یا پا گسترش پیدا کند، نشان‌دهنده نیاز به درمان سیستمیک است. - عدم پاسخ به داروهای موضعی قبلی
در صورتی‌که داروهای تجویز شده پیشین تأثیرگذار نبوده‌اند، ممکن است نیاز به تغییر درمان یا انجام بررسی‌های تکمیلی مانند تست حساسیت باشد. - تأثیر منفی بر فعالیت‌های شغلی یا اجتماعی
اگر اگزما باعث اختلال در کار روزمره یا روابط اجتماعی فرد شده باشد، مداخلات پزشکی جهت کنترل بهتر بیماری پیشنهاد می‌شود. - ابتلا در دوران بارداری یا شیردهی
بانوان باردار یا شیرده باید پیش از استفاده از هرگونه داروی موضعی یا خوراکی با پزشک مشورت کنند تا از سلامت جنین یا نوزاد اطمینان حاصل شود.
نتیجه گیری
اگزمای دست اگرچه یک بیماری خطرناک محسوب نمی‌شود، اما تأثیر چشمگیری بر فعالیت‌های روزمره، شغل و حتی اعتمادبه‌نفس فرد دارد. تشخیص به‌موقع، رعایت اصول مراقبتی، اجتناب از عوامل محرک و پیروی از درمان تجویز شده توسط متخصص پوست، از ارکان اصلی مدیریت این بیماری محسوب می‌شوند. در نهایت، افزایش آگاهی عمومی درباره اگزمای دست و تغییر در سبک زندگی می‌تواند کمک شایانی به کاهش شیوع و شدت این بیماری نماید.
0 Comments