آلرژی در نوزادان و درمان آن

آلرژی در نوزادان می‌تواند یکی از چالش‌های نگران‌کننده برای والدین باشد، به‌ویژه زمانی که نوزاد بدون هیچ دلیل مشخصی دچار کهیر، سرفه‌های مداوم یا مشکلات گوارشی می‌شود. سیستم ایمنی نوزادان هنوز در حال تکامل است و گاهی مواد بی‌ضرر را به‌عنوان یک تهدید شناسایی کرده و واکنش‌های حساسیتی ایجاد می‌کند. از آلرژی‌های غذایی گرفته تا حساسیت‌های فصلی و پوستی، شناخت علائم و مدیریت صحیح آن می‌تواند به حفظ سلامت و آرامش نوزاد کمک کند. در این مقاله، به بررسی علل، نشانه‌ها و راهکارهای درمان و پیشگیری از آلرژی در نوزادان می‌پردازیم.

آلرژی در نوزادان چیست؟

آلرژی در نوزادان واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی به مواد معمولی و بی‌ضرر مانند گرده گیاهان، پروتئین‌های غذایی، گردوغبار یا موی حیوانات است. در این شرایط، بدن نوزاد این مواد را به‌عنوان یک تهدید شناسایی کرده و با ترشح هیستامین و سایر مواد شیمیایی، علائمی مانند کهیر، عطسه، سرفه، تنگی نفس یا مشکلات گوارشی ایجاد می‌کند. آلرژی‌ها می‌توانند ارثی باشند و شدت آن‌ها بسته به نوع آلرژن و واکنش بدن نوزاد متفاوت است. تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح می‌تواند از تشدید علائم جلوگیری کرده و کیفیت زندگی کودک را بهبود بخشد.

علت ایجاد حساسیت در نوزادان

حساسیت در نوزادان به دلیل واکنش بیش از حد سیستم ایمنی به مواد بی‌ضرر رخ می‌دهد. برخی از مهم‌ترین علل ایجاد حساسیت در نوزادان شامل موارد زیر است:

1. زمینه ژنتیکی – اگر یکی از والدین یا هر دو دچار آلرژی باشند، احتمال بروز حساسیت در نوزاد افزایش می‌یابد.
2. حساسیت غذایی – برخی از مواد غذایی مانند شیر گاو، تخم‌مرغ، سویا، آجیل و گندم می‌توانند واکنش آلرژیک ایجاد کنند.
3. عوامل محیطی – گردوغبار، موی حیوانات، گرده گیاهان و آلودگی هوا از جمله محرک‌های شایع آلرژی هستند.
4. مواد شیمیایی و شوینده‌ها – تماس پوست نوزاد با صابون‌های معطر، شامپوها و مواد شوینده قوی ممکن است منجر به تحریک پوستی یا آلرژی شود.
5. سیستم ایمنی ضعیف – نوزادانی که زودتر از موعد متولد می‌شوند یا سیستم ایمنی آن‌ها هنوز به‌طور کامل رشد نکرده، بیشتر مستعد واکنش‌های آلرژیک هستند.
6. مصرف برخی داروها – آنتی‌بیوتیک‌ها یا سایر داروها ممکن است باعث ایجاد حساسیت در نوزادان شوند.

تشخیص علت دقیق آلرژی و پرهیز از عوامل محرک می‌تواند به کاهش علائم و پیشگیری از مشکلات جدی‌تر کمک کند.

علائم آلرژی در نوزادان

علائم آلرژی در نوزادان بسته به نوع آلرژن و واکنش بدن متفاوت است. برخی از رایج‌ترین نشانه‌های آلرژی در نوزادان عبارت‌اند از:

۱. علائم پوستی

• کهیر یا بثورات قرمز روی پوست
• خشکی، التهاب یا پوسته‌پوسته شدن پوست (مانند اگزما)
• خارش و تورم، به‌ویژه در اطراف چشم‌ها، دهان یا دست‌ها

۲. علائم گوارشی

• استفراغ یا تهوع
• اسهال یا مدفوع شل
• نفخ و دل‌درد مداوم
• یبوست ناشی از عدم تحمل برخی مواد غذایی

۳. علائم تنفسی

• عطسه و آبریزش بینی
• سرفه‌های مداوم
• خس‌خس سینه یا سختی در تنفس
• گرفتگی یا تورم مجاری تنفسی، به‌ویژه در تماس با مواد حساسیت‌زا مانند گردوغبار یا موی حیوانات

۴. علائم چشمی و دهانی

• قرمزی، خارش و اشک‌ریزش چشم‌ها
• تورم زبان، لب‌ها یا گلو (در موارد شدید)
• احساس ناراحتی در دهان پس از خوردن برخی غذاها

۵. علائم شدید (آنافیلاکسی)

در موارد نادر، آلرژی شدید می‌تواند منجر به آنافیلاکسی شود که یک واکنش تهدیدکننده‌ی زندگی است. علائم آن شامل:

• تورم شدید صورت و گلو
• مشکل جدی در تنفس
• افت فشار خون و بی‌حالی شدید

اگر نوزاد شما علائم شدید آلرژی را نشان داد، باید فوراً به بهترین دکتر متخصص آلرژی در تهران (شریعتی) مراجعه کنید.

تشخیص حساسیت در نوزادان

تشخیص حساسیت در نوزادان فرآیندی حساس و دقیق است که معمولاً با بررسی علائم، تاریخچه پزشکی خانواده و آزمایش‌های تخصصی انجام می‌شود. پزشک متخصص از روش‌های مختلفی برای شناسایی آلرژن‌ها استفاده می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

۱. بررسی علائم و تاریخچه پزشکی

پزشک ابتدا درباره علائم نوزاد، زمان بروز آن‌ها، شدت واکنش‌ها و عوامل احتمالی محرک سؤال می‌پرسد. همچنین، اگر سابقه آلرژی در خانواده وجود داشته باشد، احتمال بروز حساسیت در نوزاد بیشتر است.

۲. رژیم حذفی (Elimination Diet)

در صورت مشکوک بودن به آلرژی غذایی، پزشک توصیه می‌کند برخی مواد غذایی (مانند شیر گاو، تخم‌مرغ، سویا یا آجیل) از رژیم مادر یا نوزاد حذف شوند. اگر علائم پس از حذف این مواد کاهش پیدا کنند، احتمال حساسیت غذایی بالا است.

۳. آزمایش‌های پوستی (Skin Prick Test)

این آزمایش معمولاً برای نوزادان بالای ۶ ماه انجام می‌شود. مقدار کمی از آلرژن‌های مشکوک روی پوست کودک قرار داده شده و سپس با یک سوزن کوچک، پوست به‌صورت سطحی خراش داده می‌شود. اگر در محل آزمایش قرمزی و تورم ایجاد شود، نشان‌دهنده‌ی آلرژی به آن ماده است.

۴. آزمایش خون (IgE-Specific Test)

در این روش، مقدار آنتی‌بادی IgE که در واکنش به آلرژن‌ها تولید می‌شود، در خون نوزاد اندازه‌گیری می‌شود. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا آلرژی‌های خاص را شناسایی کند، اما همیشه ۱۰۰٪ دقیق نیست.

۵. تست خوراکی (Oral Food Challenge)

این آزمایش تحت نظر پزشک انجام می‌شود و شامل مصرف مقدار کمی از ماده‌ی مشکوک به آلرژی و بررسی واکنش بدن است. این روش بیشتر برای تأیید حساسیت‌های غذایی استفاده می‌شود.

۶. تست‌های تکمیلی در موارد خاص

در برخی موارد، پزشک ممکن است برای تشخیص افتراقی بین آلرژی، عدم تحمل غذایی یا سایر مشکلات گوارشی، آزمایش‌های بیشتری مانند تست تنفسی برای لاکتوز یا بررسی مدفوع را توصیه کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر نوزاد شما علائم مداوم حساسیت مانند کهیر، مشکلات تنفسی، استفراغ مکرر یا بی‌قراری زیاد را نشان می‌دهد، بهتر است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و اقدامات درمانی لازم انجام شود.

درمان آلرژی در نوزادان

درمان آلرژی در نوزادان به نوع و شدت حساسیت بستگی دارد. معمولاً پزشکان ترکیبی از پرهیز از عوامل حساسیت‌زا، درمان‌های دارویی (در صورت لزوم) و مراقبت‌های حمایتی را توصیه می‌کنند.

۱. پرهیز از عوامل آلرژی‌زا

• آلرژی غذایی: در صورت حساسیت به مواد غذایی مانند شیر گاو، تخم‌مرغ یا آجیل، پزشک ممکن است رژیم حذفی را برای مادر (در صورت شیردهی) یا نوزاد پیشنهاد دهد.
• آلرژی محیطی: برای کاهش حساسیت به گردوغبار، موی حیوانات و گرده گیاهان، محیط زندگی را تمیز نگه دارید و از بالش‌ها و تشک‌های ضد حساسیت استفاده کنید.
• حساسیت به شوینده‌ها و مواد شیمیایی: استفاده از شوینده‌های بدون عطر و لباس‌های نخی نرم برای کاهش تحریک پوستی توصیه می‌شود.

۲. درمان دارویی (در صورت تجویز پزشک)

• آنتی‌هیستامین‌ها: در برخی موارد، پزشک داروهای آنتی‌هیستامین ملایم را برای کاهش خارش و التهاب تجویز می‌کند.
• کرم‌های ضدالتهاب: در صورت بروز اگزما یا کهیر، کرم‌های مخصوص ضد حساسیت ممکن است کمک‌کننده باشند.
• داروهای استنشاقی: برای آلرژی‌های تنفسی، پزشک ممکن است اسپری‌های مخصوص یا قطره بینی برای کاهش التهاب تجویز کند.

۳. مراقبت‌های خانگی

• حمام با آب ولرم: برای کاهش خارش و تحریک پوستی، حمام با آب ولرم و استفاده از مرطوب‌کننده‌های مخصوص نوزادان مفید است.
• هوای تمیز و مرطوب: استفاده از دستگاه بخور برای کاهش خشکی هوا و جلوگیری از تحریک راه‌های تنفسی توصیه می‌شود.
• رژیم غذایی متعادل: در نوزادانی که به برخی غذاها حساسیت دارند، جایگزین‌های مناسب با مشورت پزشک در رژیم غذایی گنجانده شود.

۴. درمان اورژانسی برای آلرژی شدید (آنافیلاکسی)

در موارد نادر که آلرژی شدید باعث مشکل در تنفس، تورم گلو یا افت فشار خون می‌شود، باید فوراً به پزشک مراجعه شود. در چنین شرایطی، پزشک ممکن است تزریق اپی‌نفرین (EpiPen) را برای موارد اضطراری تجویز کند.

۵. نظارت و پیگیری پزشکی

آلرژی در برخی از نوزادان با رشد بهبود می‌یابد، اما برخی نیاز به مدیریت بلندمدت دارند. مراجعه منظم به پزشک متخصص آلرژی و بررسی تغییرات علائم به والدین کمک می‌کند تا حساسیت نوزاد را بهتر کنترل کنند.

پیشگیری از بروز حساسیت در کودک نو پا

اگرچه عوامل ژنتیکی در بروز آلرژی نقش مهمی دارند، اما می‌توان با اقدامات پیشگیرانه، خطر حساسیت در نوزادان را کاهش داد. در ادامه مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از آلرژی در نوزادان آورده شده است:

۱. تغذیه با شیر مادر

• تغذیه با شیر مادر حداقل تا ۶ ماهگی می‌تواند از بروز آلرژی‌های غذایی و تنفسی جلوگیری کند، زیرا حاوی آنتی‌بادی‌هایی است که سیستم ایمنی نوزاد را تقویت می‌کند.
• اگر نوزاد به شیر گاو حساسیت دارد، مادر باید مصرف لبنیات را کاهش دهد تا احتمال انتقال پروتئین‌های آلرژی‌زا از طریق شیر مادر کم شود.

۲. شروع تدریجی مواد غذایی

• غذاهای جدید را به‌صورت تدریجی به رژیم غذایی نوزاد اضافه کنید تا در صورت بروز حساسیت، عامل آن مشخص شود.
• شروع تغذیه کمکی پس از ۶ ماهگی و با غذاهای کم‌حساسیت مانند برنج، سیب‌زمینی و سبزیجات پیشنهاد می‌شود.
• از دادن مواد غذایی حساسیت‌زا مانند تخم‌مرغ، آجیل، عسل و غذاهای فرآوری‌شده تا یک سالگی خودداری کنید، مگر با مشورت پزشک.

۳. کاهش تماس با آلرژن‌های محیطی

• گردوغبار : استفاده از بالش‌ها و تشک‌های ضد حساسیت و تمیز نگه داشتن محیط خانه می‌تواند از آلرژی جلوگیری کند.
• موی حیوانات خانگی: اگر در خانواده سابقه آلرژی وجود دارد، بهتر است تماس نوزاد با حیوانات خانگی محدود شود.
• گرده گیاهان: در فصل‌های آلرژی‌زا (بهار و پاییز) پنجره‌ها را بسته نگه دارید و نوزاد را کمتر در معرض هوای آزاد قرار دهید.
• شوینده‌ها و عطرها: استفاده از مواد شوینده بدون عطر و لباس‌های نخی نرم برای جلوگیری از تحریک پوستی توصیه می‌شود.

۴. تقویت سیستم ایمنی نوزاد

• هوای تازه و نور خورشید: قرار دادن نوزاد در محیط‌های سالم و دارای هوای تمیز به تقویت ایمنی او کمک می‌کند.
• رژیم غذایی سالم برای مادر در دوران بارداری و شیردهی: مصرف مواد غذایی غنی از پروبیوتیک‌ها (مانند ماست و کفیر) می‌تواند احتمال آلرژی را کاهش دهد.

۵. جلوگیری از مصرف زودهنگام آنتی‌بیوتیک‌ها

• استفاده‌ی غیرضروری از آنتی‌بیوتیک‌ها در دوران نوزادی ممکن است تعادل باکتری‌های مفید روده را برهم بزند و خطر آلرژی را افزایش دهد. داروهای آنتی‌بیوتیک باید فقط با تجویز پزشک مصرف شوند.

۶. مشورت با پزشک در صورت سابقه خانوادگی آلرژی

اگر در خانواده سابقه آلرژی وجود دارد، مشورت با پزشک متخصص برای بررسی و اقدامات پیشگیرانه می‌تواند به کاهش خطر حساسیت در نوزاد کمک کند.

سوالات متداول آلرژی نوزاد

نتیجه گیری

آلرژی در نوزادان می‌تواند باعث بروز علائم پوستی، تنفسی و گوارشی شود و تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی کودک و والدین داشته باشد. تشخیص زودهنگام و شناسایی عوامل آلرژی‌زا نقش مهمی در کنترل و پیشگیری از بروز واکنش‌های شدید دارد. با رعایت رژیم غذایی مناسب، کاهش تماس با آلرژن‌های محیطی و تحت نظر داشتن نوزاد، می‌توان شدت حساسیت‌ها را کاهش داد.

اگرچه برخی از آلرژی‌ها با رشد نوزاد از بین می‌روند، اما برخی دیگر نیاز به مراقبت‌های مداوم دارند. مراجعه به پزشک متخصص، پرهیز از خوددرمانی و رعایت نکات پیشگیرانه، بهترین راه برای مدیریت آلرژی در نوزادان است. با آگاهی و مراقبت صحیح، می‌توان رشد سالم و بدون مشکل برای نوزادان مبتلا به آلرژی را تضمین کرد.